1 - Bribir - granice naselja
2 - Bribir - granice naselja i broj stanovnika 1991. godine
3, 4 - Panorama Bribira
5 - Crkva sveti Juraj
6 - Katastarska granica između Selca i Bribira
( fotografije: Muzej Grada Crikvenice)
Bribir
Suvremeni popisi stanovništva u Republici Hrvatskoj, na način kako ih danas podrazumijevamo, vode se od 1857. godine. U tom, preko stoljeća i pol, dugom razdoblju može se pratiti stanovništvo i u našem vinodolskom kraju (Gradovi Crikvenica i Novi Vinodolski, Vinodolska općina) i to ne samo njegov broj već i neke druge značajke[1].
Ukupno je bilo 16 popisa stanovništva, prosječno svakih 10 godina. Jedino duže razdoblje između dva popisa (od 1931. do 1948. godine) uzrokovano je 2. svjetskim ratom. Zanimljivo je da se broj stanovnika može pratiti po pojedinim naseljima (selima) skoro u čitavom razdoblju osim u zadnja dva popisa (2001. i 2011.) kada su pojedina naselja (sela) spojeni u jedno (u pravilu su to današnji Mjesni odbori u pojedinim lokalnim jedinicama).
Broj stanovnika Bribira pratit ćemo po slijedećim naseljima (selima): Dragaljin, Gradac[2], Jargovo, Kičeri, Kosavin, Kričina, Podgori, Podskoči, Podugrinac, Poduljin, Sveti Mikula[3], Sveti Vid[4], Štale, Ugrini i Bribir (u užem smislu – centar) od 1857. do 1991.
Sva ova prethodno navedena naselja (sela) spojena su 2001. godine u jedno naselje – Bribir, tako da ćemo za zadnja dva popisa 2001. i 2011. moći pratiti stanovništvo samo na razini Bribira kao cjeline.
Bribir – broj stanovnika po naseljima 1857.-2011.
| naselje/god | 1857. | 1869. | 1880. | 1890. | 1900. | 1910. | 1921. | 1931. |
| Bribir (uži centar) | 195 | 224 | 205 | 269 | 312 | 274 | 221 | 195 |
| Dragaljin | 301 | 269 | 298 | 284 | 276 | 232 | 227 | 187 |
| Gradac | 187 | 185 | 203 | 200 | 207 | 176 | 164 | 141 |
| Jargovo | 263 | 243 | 251 | 230 | 216 | 200 | 202 | 163 |
| Kičeri | 297 | 288 | 305 | 337 | 331 | 308 | 298 | 245 |
| Kosavin | 170 | 184 | 171 | 170 | 176 | 187 | 184 | 150 |
| Kričina | 279 | 319 | 277 | 287 | 283 | 294 | 266 | 218 |
| Podgori | 398 | 439 | 455 | 409 | 405 | 410 | 364 | 267 |
| Podskoči | 285 | 274 | 300 | 299 | 272 | 255 | 213 | 190 |
| Podugrinac | 142 | 128 | 147 | 149 | 137 | 96 | 83 | 60 |
| Poduljin | 158 | 160 | 154 | 154 | 150 | 119 | 110 | 93 |
| SvetiiMikula | 198 | 187 | 191 | 155 | 134 | 127 | 138 | 94 |
| SvetiiVid | 353 | 330 | 378 | 328 | 309 | 220 | 238 | 194 |
| Štale | 617 | 622 | 640 | 594 | 649 | 562 | 529 | 430 |
| Ugrini | 312 | 298 | 339 | 318 | 308 | 311 | 279 | 248 |
| BRIBIR ukupno | 4155 | 4150 | 4314 | 4183 | 4165 | 3771 | 3516 | 2875 |
| naselje/god | 1948. | 1953. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
| Bribir (uži centar) | 40 | 57 | 92 | 118 | 86 | 113 | 0 | 0 |
| Dragaljin | 136 | 129 | 118 | 136 | 104 | 108 | 0 | 0 |
| Gradac | 83 | 72 | 84 | 101 | 122 | 134 | 0 | 0 |
| Jargovo | 105 | 101 | 83 | 70 | 61 | 52 | 0 | 0 |
| Kičeri | 170 | 165 | 172 | 189 | 200 | 161 | 0 | 0 |
| Kosavin | 108 | 120 | 110 | 110 | 92 | 97 | 0 | 0 |
| Kričina | 144 | 121 | 110 | 102 | 70 | 73 | 0 | 0 |
| Podgori | 171 | 180 | 155 | 178 | 158 | 167 | 0 | 0 |
| Podskoči | 114 | 122 | 126 | 99 | 91 | 74 | 0 | 0 |
| Podugrinac | 39 | 38 | 24 | 34 | 34 | 21 | 0 | 0 |
| Poduljin | 75 | 82 | 73 | 70 | 73 | 78 | 0 | 0 |
| SvetiiMikula | 66 | 69 | 58 | 54 | 35 | 30 | 0 | 0 |
| SvetiiVid | 149 | 135 | 164 | 161 | 153 | 120 | 0 | 0 |
| Štale | 269 | 276 | 299 | 304 | 351 | 310 | 0 | 0 |
| Ugrini | 176 | 179 | 186 | 189 | 170 | 190 | 0 | 0 |
| BRIBIR ukupno | 1845 | 1846 | 1854 | 1915 | 1800 | 1728 | 1753 | 1695 |
(Izvor: Državni zavod za statistiku, www.dzs.hr)
Iz prethodne tablice može se isčitati više zaključaka. Što se tiče ukupnog broja, razvidno je da je Bribir najveći broj stanovnika imao u drugoj polovici i krajem 19. st. kada, u svih 5 popisa između 1857. i 1900., broji više od 4000 ljudi (najviše 1880. godine 4314 stanovnika).
Broj stanovnika Bribira počinje naglo padati u prvih 30 godina 20. stoljeća što je uzrokovano velikom ekonomskom emigracijom.
No, najveći pad broja stanovnika dogodio se između 1931. i 1948., na koji je presudan utjecaj imao 2. svjetski rat u kojem je Bribir doživio pravi egzodus. U tom je razdoblju broj stanovnika pao za više od trećine, s 2875 na 1845, dakle smanjio se za 1030.
U razdoblju poslije 2. svjetskog rata broj stanovnika stagnira i stalno se kreće između 1800 i 1900, da bi od 1981. počeo blago padati, ostvarivši najnižu razinu 2011. kada je bilo samo 1695 stanovnika ili 2,5 puta manje od broja prije 150 godina.
Najnapučenija bribirska sela s najvećim brojem stanovnika su Štale, Podgori, Ugrini, Kičeri i Sv. Vid. Tako su u drugoj polovici 19. st. Štale imale u kontinuitetu preko 600, Podgori preko 400, a Ugrini, Kičeri i Sv.Vid u pravilu preko 300 stanovnika. Danas je broj ljudi u tim selima 2 do 3 puta manji. Najmanja sela Bribira su Podugrinac, Sv.Mikula i Poduljin koja su između 1857. i 1910. imala između 100 i 200 stanovnika, dok danas u tim selima živi samo po nekoliko desetaka stanovnika.
Zanimljivo je kako je Bribir i njegova naselja opisao Vinko Sabljar u svojoj knjizi „Miestopisni riečnik kraljevinah Dalmacije, Hervatske i Slavonije“ koja je izdana u Zagrebu 1866. godine. Ta vrlo značajna knjiga je Sabljarovo životno djelo koje je pisao desetak godina (između 1856. i 1866.), a podatke za knjigu je prikupljao i pripremao mnogo duže. Ona ne sadrži samo popis mjesta i naselja sa brojem stanovnika te crkveni, sudbeni i poštanski ustroj, nego i niz drugih dragocjenih podataka. Broj stanovnika u toj knjizi bazira se na prvom popisu iz 1857.
Za Bribir Sabljar piše (nakon što kratice iz knjige pretvorimo u pune izraze dobivamo slijedeći tekst):
- BRIBIR (nekad Asis) mjesto u županiji Rijeka, kotar Vinodol, pošta Novi sudčija[5] u mjestu; 80 kuća 195 stanovnika, rimokatolička župa sa župnom crkvom Sv. Petar i Pavao u mjestu, škola 1 učitelj 179 muških đaka (učenika), 136 ženskih đaka (učenica) – sudčija ima područna mjesta: Dragaljin, Gradac, Jargovo, Kičeri, Kosavin, Kričina, Podgori, Podskoči, Podugrinac, Poduljin, Sv. Nikola, Sv. Vid, Štale, Ugrini, 843 kuće 4155 stanovnika - rimokatolička župa u biskupiji Modruš (Senj), arhiđakonat Modruš (Novi), đakonat (dekanat) Vinodol (Novi), ima ista područna mjesta kao i sudčija“.
Kod svih manjih naselja ili sela (Dragaljin, Gradac, Jargovo, Kičeri, Kosavin, Kričina, Podgori, Podskoči, Podugrinac, Poduljin, Sv. Nikola, Sv. Vid, Štale, Ugrini) koja, uz Bribir (u užem smislu), u zbroju čine mjesto Bribir, u knjizi je navedeno da su to sela u županiji Rijeka, kotaru Vinodol i da imaju poštu Novi te rimokatoličku župu i sudčiju u Bribiru.
--------------------------------------------------------
[1] Izvor: Državni zavod za statistiku, www.dzs.hr
[2] Do 1910. i od 1991. iskazuje se kao Gradac, a od 1921. do 1981. Gradac Bribirski. U 2001. pripojeno naselju Bribir
[3] Iskazivano pod imenom Sveti Nikola od 1857. do 1890. i Sveti Mikula od 1900. do 1961., Mikula u 1971. i 1981. te Sveti Mikula 1991. Od 2001. pripojeno naselju Bribir
[4] Do 1961. iskazivano pod imenom Sveti Vid, u 1971. i 1981 pod imenom Vid, a u 1991. pod imenom Sveti Vid. U 2001. pripojeno naselju Bribir
[5] Sudčija je hrvatski pravnopovijesni izraz za sudski okrug odnosno područje na kojem je nadležan neki sud